Muzyka, która trwa

Życiorys

Karol Szymanowski spędził swoje dzieciństwo w Tymoszówce na Ukrainie. W roku 1889 rozpoczął naukę gry na fortepianie, najpierw pod kierunkiem ojca, a później w szkole muzycznej prowadzonej przez Gustawa Neuhausa w Elizawetgradzie. W latach 1901-1905 studiował harmonię u Marka Zawirskiego oraz kontrapunkt i kompozycję u Zygmunta Noskowskiego w Warszawie. W trakcie tych studiów poznał takie wybitne postacie jak Paweł Kochański, Artur Rubinstein, Grzegorz Fitelberg, Stanisław Ignacy Witkiewicz "Witkacy" i Stefan Żeromski. W 1905 r. w towarzystwie Witkacego odbył swoją pierwszą podróż do Włoch. W tym samym roku,razem z Grzegorzem Fitelbergiem, Ludomirom Różyckim i Apolinarem Szeluto, założył Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich, która działała pod mecenatem Władysława Lubomirskiego i promowała twórczość współczesnych kompozytorów polskich, zdobywając miano "Młodej Polski". W 1906 r. odbyły się koncerty kompozytorskie członków Spółki w Warszawie i Berlinie. W latach 1906-1907 Karol Szymanowski wielokrotnie podróżował do Berlina i Lipska, a w 1908 r. ponownie udał się do Włoch. W 1912 r. osiedlił się w Wiedniu, nawiązując kontakt z firmą Universal-Edition, z którą podpisał 10-letni kontrakt. W 1914 r. odbył kolejną podróż do Włoch, Sycylii, Afryki Północnej, Paryża i Londynu, a w latach 1915-1916 odwiedził Kijów, Moskwę i Petersburg.

W 1917 r. w wyniku bolszewickiej rewolucji październikowej Szymanowski opuścił na stałe Tymoszówkę i przeniósł się do Elizawetgradu. W 1919 r. osiedlił się w Warszawie. W 1921 r. w towarzystwie Pawła Kochańskiego i Artura Rubinsteina odbył podróż do Stanów Zjednoczonych. W maju 1922 r. zorganizował koncert kompozytorski w Paryżu, który zakończył się ogromnym sukcesem. W sierpniu tego samego roku po raz pierwszy po I wojnie światowej odwiedził Zakopane, stając się stałym bywalcem tego miejsca. Jego zainteresowania artystyczne coraz bardziej koncentrowały się na polskiej muzyce ludowej, zwłaszcza podhalańskiej i kurpiowskiej.

W 1926 r. odrzucił propozycję objęcia stanowiska dyrektora Konserwatorium Kairskiego. Od 22 lutego 1927 do 31 sierpnia 1929 pełnił funkcję rektora Konserwatorium Warszawskiego. W 1929 r. przeszedł kurację w sanatorium Edlach w Austrii, a później w Davos w Szwajcarii. Od 1 września 1930 do 30 kwietnia 1932 r. był rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Od 1930 r. zamieszkał na stałe w willi "Atma" w Zakopanem.

W latach 1933-36 Karol Szymanowski koncertował jako wykonawca własnych kompozycji w wielu krajach, w tym we Francji, Belgii, Holandii, Anglii, Włoszech, Jugosławii, Bułgarii, Niemczech, Szwecji, Danii, Norwegii i Związku Radzieckim. W 1935 r. doszło do jedynego spotkania dwóch największych polskich kompozytorów XX wieku – Karola Szymanowskiego i Witolda Lutosławskiego. W listopadzie 1935 r. Szymanowski opuścił na stałe willę "Atma". W 1936 r. przebywał kilkakrotnie w sanatorium w Grasse we Francji. W marcu 1937 r. przyjechał do sanatorium w Lozannie, gdzie zmarł.

Karol Szymanowski otrzymał wiele prestiżowych odznaczeń i wyróżnień, w tym Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Order Oficerski Korony Włoskiej, Order Komandorski Korony Włoskiej, odznakę honorową Regia Accademia di Santa Cecilia, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury. Był także honorowym doktorem Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkiem honorowym różnych instytucji muzycznych, takich jak: Česká akademie věd a umění, Łotewskie Konserwatorium Muzyczne w Rydze, Królewska Akademia Św. Cecylii w Rzymie, Królewska Akademia Muzyczna w Belgradzie oraz Międzynarodowe Towarzystwo Muzyki Współczesnej. W 1935 r. został uhonorowany Państwową Nagrodą Muzyczną za swoje osiągnięcia.

Muzyczna kariera

W 1994 r. wydana została płyta EMI zawierająca nagrania trzech kompozycji Karola Szymanowskiego: "Litanii do Marii Panny," "Stabat Mater" i "3. Symfonii." Wykonawcami byli Elżbieta Szmytka, Florence Quivar, John Connell i Jon Garrison, a towarzyszyły im zespoły City of Birmingham Symphony Orchestra and Chorus. Dyrygowanie powierzono Simonowi Rattle, który wówczas rozpoczynał swoją wielką i oszałamiającą karierę międzynarodową.

Szymanowski łączy w swojej muzyce wpływ harmonii z aktywną rolą melodii, co nadaje jego "impresjonizmowi" osobisty charakter, odróżniający go od innych europejskich kompozytorów związanymi z tym nurtem. Wszystkie te cechy jego języka muzycznego wyraźnie manifestują się w operze Król Roger, co razem z tematem libretta nadaje jej wyjątkową oryginalność. Znajdujemy tu zarówno elementy dramatu muzycznego w postaci motywów przewodnich, jak i opery z zamkniętymi scenami, które choć przerywają rozwijającą się akcję, pozostają ściśle z nią związane. Ponadto można odnaleźć w niej echa tragedii greckiej z chórami występującymi poza głównym dramatem. Dzięki tym wszystkim elementom Szymanowski stworzył wyjątkowy spektakl sceniczno-muzyczny, który wyróżniał się na tle ówczesnej europejskiej twórczości.